De voordelen van een incidentresponsplan voor cybersecurity

Cyberincidenten en -dreigingen zijn geen kwestie van of, maar wanneer. Wereldwijd nam het aantal cyberaanvallen in het tweede kwartaal van 2024 toe met 30% – tot 1636 aanvallen per organisatie per week.

Je kunt een cyberaanval nooit helemaal uitsluiten. Daarom moet je weten hoe je kunt reageren als je de gevolgen van een geslaagde aanval wil beperken.

Of je nu te maken krijgt met een datalek, een malware-aanval of een onderbreking van je dienstverlening: een effectief antwoord op cyberaanvallen is vrijwel onmogelijk zonder goede planning. Een goed doordacht incidentresponsplan kan het verschil maken tussen een lichte hapering en een catastrofe.

In deze blog verkennen we wat een incidentresponsplan precies is, wat de voordelen en de belangrijkste elementen van responsplannen zijn en hoe je met behulp van ITSM-tools de incidentrespons kunt ondersteunen.

Wat is een incidentresponsplan?

Een incidentresponsplan is een gestructureerde aanpak voor het afhandelen van potentiële cyberincidenten zoals datalekken, cyberaanvallen of andere inbreuken.

In wezen is het een blauwdruk om goed met de ellende om te gaan als er iets misgaat. In plaats van dat je ter plekke gaat improviseren, beschrijf je in een incidentresponsplan een aantal duidelijke taken, rollen en verantwoordelijkheden om de situatie zo goed mogelijk te beheersen.

Maar responsplannen zijn niet alleen bedoeld om overeind te blijven als er iets misgaat: ze zijn ook nodig voor compliance met wet- en regelgeving. Nieuwe voorschriften op het gebied van cybersecurity, zoals NIS 2, hameren op het belang van een incidentresponsplan.

De voordelen van een incidentresponsplan

Waarom zou je tijd en geld investeren in het ontwikkelen van een robuust incidentresponsplan? Dit zijn de belangrijkste voordelen:

• Impact en schade van incidenten minimaliseren: Hoe sneller je ingrijpt, des te meer schade je kunt vermijden.
• Kortere reactietijd: Als je al een procedure hebt klaarliggen, verspil je geen tijd met het uitzoeken wie waarvoor verantwoordelijk is tijdens een crisis. Dit bespaart je niet alleen tijd, maar ook veel geld en de nodige hoofdbrekens.
• Betere communicatie: Dankzij duidelijke protocollen weet iedereen, van je IT-team tot buitenstaanders die door een incident worden getroffen, precies wat er aan de hand is.

Belangrijke elementen van een incidentresponsplan

Er is geen algemeen plan voor incidentrespons dat bij elke organisatie past. Het plan moet worden afgestemd op jouw specifieke zakelijke behoeften. Maar het is wel zo dat elk incidentresponsplan een protocol moet bevatten voor deze vier belangrijke elementen:

1. Voorbereiden

Het belangrijkste voor een geslaagde afhandeling van een incident is dat je er goed op bent voorbereid. Dit betekent dat je duidelijke beleidsregels, procedures en responsprotocollen moet opstellen. Een deel van de voorbereiding op incidenten bestaat uit training voor je team, zodat ze hun taken en verantwoordelijkheden kennen zodra zich een incident voordoet – en ze daarnaar kunnen handelen.

2. Detecteren en beoordelen

Hoe eerder je een incident opmerkt, des te sneller je kunt reageren. Om potentiële incidenten te detecteren, moet je je systemen monitoren op ongewone activiteiten of symptomen van cyberaanvallen. Zodra je een dreiging hebt aangetroffen, moet je als volgende stap de omvang en de ernst ervan beoordelen. Zo bepaal je hoe je erop moet reageren.

3. Inperken, elimineren en herstellen

Als je eenmaal weet met wat voor soort incident je te maken hebt, is de volgende stap het inperken van de dreiging om verdere schade te voorkomen. Zodra het incident onder controle is, probeer je de oorzaak van het incident te achterhalen en weg te nemen. Zo elimineer je het risico dat hetzelfde type incident zich nog vaker voordoet. Als laatste stap herstel je de getroffen systemen, zodat je de normale bedrijfsvoering zo snel mogelijk weer kunt hervatten.

4. Analyseren

Wanneer het stof is neergedaald, maak je een uitgebreide analyse om beter te begrijpen wat er precies is gebeurd, hoe je ermee bent omgegaan en wat je de volgende keer beter zou kunnen doen. De geleerde lessen helpen je om de verdediging te versterken en je incidentresponsplan te verfijnen. Zo verklein je hopelijk de dreiging van vergelijkbare incidenten.

Ondersteun je incidentresponsplan met een ITSM-tool

Tools voor IT-servicemanagement (ITSM) zijn heel waardevol voor het beheren van je IT-diensten en voorkomen van eventuele cyberincidenten. Zulke tools sluiten naadloos aan op je incidentresponsplan.

De volgende ITSM-processen ondersteunen jouw incidentresponsplan:

Incident Management: Dit proces helpt je om incidenten op een gestructureerde manier te traceren, beheren en af te handelen. Met een centraal platform voor het registreren van incidenten zorg je dat er niets meer door de mazen van het net glipt en kun je alle betrokkenen op de hoogte houden.

Met de ITSM-software van TOPdesk kun je een paniekknop opzetten voor je eindgebruikers. Bij ernstige incidenten drukken eindgebruikers op deze knop om automatisch het incidentresponsteam te waarschuwen. Afhankelijk van jouw voorkeuren gebeurt dit via Microsoft Teams, met een e-mail en/of per sms.

IT Change Management: Naar aanleiding van een incident moet je soms wijzigingen in je systemen aanbrengen. Met IT Change Management kun je die wijzigingen implementeren en documenteren volgens een duidelijk omschreven beheerproces. Zo minimaliseer je de kans op het introduceren van nieuwe kwetsbaarheden.

IT Asset Management: Wanneer je je belangrijkste bedrijfsmiddelen monitort via IT Asset Management, kun je gemakkelijk een hoge prioriteit toewijzen aan incidenten waarbij deze middelen betrokken zijn. Een robuust proces voor IT Asset Management biedt ook voordelen voor het Problem Management, omdat je assets kunt identificeren die vaak incidenten veroorzaken.

Problem Management: Nadat de directe dreiging van een incident is geneutraliseerd, kun je met Problem Management de oorzaak van de dreiging analyseren, zodat je kunt verhinderen dat dit probleem zich nog vaker voordoet. Dit is een belangrijk element van elk incidentresponsplan. Aan de hand van de dashboard- en rapportagefuncties van moderne ITSM-tools zoals TOPdesk doorgrond je snel wat er precies fout is gegaan en hoe je dit voortaan kunt voorkomen.

Kennisbeheer: Met behulp van kennisbeheer kun je oplossingen voor eerder gebeurde incidenten opslaan in een kennissysteem, zodat jijzelf en je collega’s de volgende keer veel sneller kunnen handelen bij vergelijkbare situaties. Je kunt vanuit je incidentresponsplan verwijzen naar bekende oplossingen in kennisitems om de responstijd te verkorten.

ITSM en cybersecurity: samen sterker

Incidentresponsplannen zijn niet de enige componenten waar ITSM en cybersecurity elkaar overlappen. Met de juiste ITSM-tool stel je niet alleen een beter incidentresponsplan op, maar maak je ook je cybersecurity en IT-processen effectiever.

Met TOPdesk als ITSM-partner kun jij je ideale incidentresponsplan vormen en beheren. Zo ben je altijd voorbereid op cyberdreigingen en heb je eventuele incidenten direct onder controle. Ontdek tijdens ons Cybersecurity Event wat onze software kan betekenen voor de weerbaarheid van jouw organisatie.